ΣΚΟΠΕΛΟΣ
ΓΛΩΣΣΑ ΤΟ ΨΗΛΟ ΧΩΡΙΟ
ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ
Το χωριό της Γλώσσας, Η Γλώσσα είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος οικισμός της Σκοπέλου. Βρίσκεται Β.Δ. του νησιού και είναι χτισμένη στο λόφο πάνω από το λιμάνι του Λουτρακίου με υπέροχη θέα.
Είναι το ψηλό χωριό πού αναφέρει ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, στο διήγημα του Η Νοσταλγός, η αμπελοφυτευτής περιοχή κατά τον Αλέξανδρο Μωραϊτίδη. Απέχει 32 χλμ. από την πόλη της Σκοπέλου και έχει 1195 κατοίκους (απογραφή 2001).
Πολλοί προσπαθούν να εξηγήσουν την ετυμολογία του ονόματός της. Άλλοι το αποδίδουν στο γλωσσοειδές σχήμα του κάβου που υπάρχει στη θαλάσσια περιοχή του οικισμού και άλλοι το συνδέουν με την Κνώσσα, την πόλη που έφτιαξαν σε εκείνο το σημείο, οι πρώτοι οικιστές του νησιού, που ήταν Μινωίτες. Υπάρχει πάντως και μια περισσότερο χιουμοριστική εκδοχή για την ονομασία της Γλώσσας, αφού σύμφωνα με τους κατοίκους της , σου βγαίνει η γλώσσα να ανεβείς τα τόσα σκαλιά του χωριού.
Η Γλώσσα και η ευρύτερη περιοχή της είναι πλούσια σε πηγές και έχει πολλά ελαιόδεντρα, δαμασκηνιές και αμυγδαλιές. Τα σπίτια της, με μακεδονικές επιδράσεις, είναι διώροφα με κεραμικές στέγες και ξύλινα μπαλκόνια, που το μπροστινό τους μέρος καλύπτεται με σιδερένια κάγκελα.
Στα όλο σκαλιά καλντερίμια της θα συναντήσει ακόμα κανείς γυναίκες με τις τοπικές φορεσιές, τις φουστάνες και οι κάτοικοι της διατηρούν τον παραδοσιακό τρόπο ζωής, τα έθιμα και το γλωσσικό τους ιδίωμα.
Ο οικισμός φαίνεται πως υπήρξε από τα πανάρχαια χρόνια και πιθανόν να ήταν αποικία των Κρητών της Μινωϊκής εποχής, γιατί ανακαλύφτηκαν ίχνη προϊστορικής κατοικίας.
Η γύρω περιοχή, τόσο στη Γλώσσα, όσο και στο Λουτράκι παρουσιάζει μεγάλο αρχαιολογικό ενδιαφέρον, αφού σε πολλά σημεία της υπάρχουν αρχαίοι πύργοι, αναλήμματα και κτιριακές εγκαταστάσεις, διαφόρων εποχών της αρχαιότητος.
Στη θέση Πλατάνα στα βόρεια της Γλώσσας, στο μοναστήρι του Αγίου Ταξιάρχη, υπάρχουν στο προαύλιο του κτίσματα παλαιοχριστιανικού ναού (μονόκλιτη βασιλική με τρούλο, κτισμένη το 672 μ.Χ.). Αυτός είναι και ο παλιότερος ναός της Σκοπέλου.
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Πρώτη αναφορά στις πηγές για το χωριό γίνεται σε Πατριαρχικό Γράμμα του τέλους του 17ου αι., το οποίο αναφέρεται στη Μονή των Ταξιαρχών. Μιαν άλλη επίσης μαρτυρία του τέλους του 18ου αι. είναι κι αυτή των Δημητριέων, σύμφωνα με την οποία το χωριό είχε 50 - 60 σπίτια, ενώ μια τρίτη, των αρχών του 19 ου αι. μαρτυρεί, πώς η Γλώσσα και μαχαλάδες της, δηλαδή το χωριό Κλήμα και ο Κάτω Μαχαλάς, το σημερινό Αθέατο, ήταν εξαρτημένα διοικητικά από τη Χώρα της Σκοπέλου, σε σημείο, ώστε να νοείται ότι είναι η περιοχή ως ένας μαχαλάς της Σκοπέλου.
Αργότερα, στα 1825 δηλ., η Γλώσσα αποκτά δική της διοίκηση, ενώ από το 1828 και μετά έχει δική της Δημογεροντική αρχή. Τέλος, στα 1835 γίνεται Δήμος, με πρώτο Δήμαρχο τον Αλεξανδρή Σιδέρη.
Αυτό πού έχει ιδιαίτερη σημασία είναι, πώς στα χρόνια της Επαναστάσεως ήλθαν στο χωριό και στην ευρύτερη περιοχή πολλοί πάροικοι από τη Θεσσσαλομαγνησία, την Εύβοια και τη Χαλκιδική. Τότε πρέπει να αναζητήσουμε τη διαμόρφωση πολλών εθίμων και φυσικά, τα όσα δάνεια δέχτηκε ο λαϊκός πολιτισμός της περιοχής.
Μεταξύ αυτών πού ήλθαν ως πάροικοι στη Γλώσσα τότε ήταν κι ο Κων. Δουμπιώτης, ο επονομαζόμενος βασιλιάς, γιατί δέσποζε στο χωριό με τους στρατιώτες του και είχε τον έλεγχο στα πράγματα. Παράλληλα έκανε και πειρατικές εφόδους.
Μια σημαντική πτυχή της νεότερης ιστορίας του χωριού ήταν η προσπάθεια να καταργηθεί το σπίτι προίκα, πράξη. πού την ονόμασαν νόμο και οι ρίζες της οποίας πρέπει να αναζητηθούν στις αρχές του 19ου αι, όταν για το θέμα αυτό έγινε από το κοινό της Σκοπέλου διαμαρτυρία στο Οικουμενικό Πατριαρχείο κι εκείνο με τη σειρά του αποφάσισε να καταργηθεί το έθιμο. Κάτι φυσικά πού δεν έγινε.
Οι κάτοικοι της Γλώσσας ήταν στην πλειοψηφία τους αμπελοκαλλιεργητές, με παραγωγή πολλού και καλού κρασιού. Κάποιοι, ωστόσο, ήταν ναυτικοί και καραβοκύρηδες. Στο Λουτράκι μάλιστα υπήρχε οργανωμένο ναυπηγείο, φυσικά, όχι της ίδιας ακτινοβολίας με το ναυπηγείο της Χώρας.
Με τη νεότερη ιστορία της Γλώσσας έχει ταυτιστεί κι η ιστορία της Μονής των Ταξιαρχών, πού αφιερώθηκε ως Μετόχι στην Αθωνική Μονή του Ξηροποταμου, αφού η οικονομική ζωή του χωριού επηρεάστηκε άμεσα από την αντίστοιχη οικονομική ευρωστία της Μονής, Φυσικά αυτά μέχρι τις αρχές του 20ου αι, οπότε με σύμφωνη γνώμη της Μονής τα κτήματα πωλήθηκαν σε ιδιώτες Τα εκπαιδευτικά πράγματα στη Γλώσσα άρχισαν να αποδίδουν καρπούς με τη σύσταση σχολείων από τον τότε Εκτ. Επίτροπο, το 1828-29.
Αυτό επίσης πού έχει να επιδείξει η Γλώσσα στον τομέα του πολιτισμού είναι ή ύπαρξη αγιογραφικών εργαστηρίων, τα οποία, σύμφωνα με τις πηγές, λειτουργούν από τα τέλη του 18ου αι. μέχρι τις αρχές του 20ου.
Συνεχίζοντας δε με την εκκλησιαστική ζωή του χωριού, αξίζει να αναφερθεί ότι η ενοριακή εκκλησία της Κοιμήσεως, πού δεσπόζει στο κέντρο του χωριού, έχει κτιστεί στα τέλη του 18ου αι, ενώ το 1867-68, ανακαινίστηκε Παλιότεροι ναοί είναι το Κάθισμα των Αγ. Αποστόλων, ο ναός του Προφήτη Ηλία, ο Αγ. Νικόλαος στο Λουτράκι και φυσικά ο Αη Γιάννης στο Καστρί με το ασκητήριο του και με τις παραδόσεις που έλκουν την προέλευσή τους από τον γειτνιάζοντα Αθωνα.
(κείμενο πατήρ Κων/νος Καλλιανός)
ΤΟΠΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ ΓΛΩΣΣΑΣ
Το Τοπικό Διαμέρισμα Γλώσσας (πρώην κοινότητα Γλώσσας) περιλαμβάνει το χωριό Γλώσσα, το χωριό Αθέατο (ή Μαχαλά) και τον οικισμό του Λουτρακίου. Σύμφωνα με την τελευταία απογραφή του έτους 2001, ο πληθυσμός του ανέρχεται στους 1.195 κατοίκους.
